ماشین محبّت‌سازی - شیرین عبادی*
تاریخ انتشار: ۱۵ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۳۰۰۲۱۰۶
تهران-ایرناپلاس- یک ماشین محبّت‌سازی؛ تصویری که تا همین چندسال پیش در ذهن اکثر رفتارشناسان و پژوهشگران حوزه رسانه از شبکه‌های اجتماعی نقش بسته بود، اما آنچه در اینترنت اتفاق می‌افتد، چیزی ورای تولیدِ ساده محبت است.
پیشرفت تکنولوژی که از اصلی‌ترین دلایل گسترش شبکه‌های اجتماعی است، این امکان را به افراد می‌دهد که به‌راحتی و به‌سرعت اطلاعاتشان را به اشتراک گذاشته و در معرض انبوهی از اطلاعات به اشتراک گذاشته شده دیگران باشند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در سال 2014 «نیکلاس کار» در مقاله‌ای تحت عنوان «در اینترنت هرچه به هم نزدیک‌تر می‌شویم، بیشتر از هم دور می‌شویم» منتشر شده در Boston Globe این‌گونه می‌گوید: «جریان آزاد اطلاعات، تفاوت‌های فردی و فرهنگی را برجسته‌تر می‌سازد و به‌جای نزدیک کردن مردم به یکدیگر، آنها را علیه هم تحریک می‌کند.»
وی همچنین در قسمت دیگری از این مقاله به مجموعه گزارش‌هایی که در Journal of Personality and Social Psychology منتشر شده، اشاره می‌کند. طبق این گزارش‌ها، برخلاف تصورات ما، هرچه بیشتر کسی را بشناسیم، تمایلمان به تحقیر او بیشتر می‌شود. محققان می‌گویند: «اگرچه مردم معتقدند دانستن به دوست‌داشتن منجر می‌شود، بیشتر دانستن به معنای کمتر دوست‌داشتن است.» بدتر اینکه آنها شواهدی یافتند که نشان‌دهنده غلبه تفاوت‌ها بود. همزمان که درباره دیگران اطلاعات بیشتری دستگیرمان می‌شود، به تفاوت‌هایی که با ما دارند اهمیت بیشتری می‌دهیم تا شباهت‌هایشان، و زمانی که حجم اطلاعات روی هم انباشته شود، این گرایش به تأکید بر تفاوت‌ها (در مقایسه با شباهت‌ها) شدت می‌یابد. به‌طور معمول، وقتی درباره غریبه‌ها کمتر بدانیم آنها را بیشتر دوست خواهیم داشت.
درواقع، بیگانه‌هراسی در فرآیند شبکه‌های اجتماعی به پدیده آشناهراسی تبدیل می‌شود. روی دیگر سکه شبکه‌های اجتماعی تأثیر آنها بر روابط بینافردی در دنیای واقعی است. مطالعات گسترده روی شبکه‌های اجتماعی ترشح دوپامین به هنگام استفاده از شبکه‌های اجتماعی را نشان داده است. دوپامین ماده اشتیاق‌آوری است که به هنگام مصرف سیگار، الکل و قمار کردن حس خوبی به افراد می‌دهد. به عبارت دیگر، این ماده به‌شدت اعتیادزاست. شاید اکنون پاسخ به این پرسش که چرا دوباره و دوباره و دوباره تعداد لایک‌ها، کامنت‌ها، پاسخ‌ها و پیام‌های دریافتیمان را چک می‌کنیم، آسان باشد!
شان پارکر، اولین رئیس فیسبوک می‌گوید: «فیسبوک از نقصان‌های روانشناسی انسان استفاده کرده تا کاربران را بیشتر درگیر کند و این اصلی‌ترین دلیل رشد فیسبوک است.» سایمون سینک، نویسنده بریتانیایی، طی مصاحبه‌ای که با inside quest داشته است می‌گوید: «ما برای سیگار کشیدن، قمار و الکل محدودیت سنی داریم، ولی هیچ محدودیتی برای اینترنت و شبکه‌های اجتماعی وجود ندارد که دقیقاً مانند این است که شیشه مشروب را بدهیم دست کودکمان و بگوییم هر وقت ناراحت بودی می‌توانی از این‌ها بخوری!» وی در ادامه می‌گوید: «ما یک نسل کاملی داریم که دسترسی بی‌قید و شرط به ماده اعتیادآور و بی‌حس‌کننده‌ای به نام دوپامین از طریق شبکه‌های اجتماعی دارد؛ و این درست زمانی اتفاق می‌افتد که دوران پراسترس بلوغ را سپری می‌کنند.»
او در تشریح این پدیده این‌طور ادامه می‌دهد: «بعضی افراد به‌طور اتفاقی الکل و اثر بی‌حس‌کننده دوپامین را کشف می‌کنند و این در ذهن آنها حک می‌شود که زمانی که دچار فشار و استرس هستند، به‌جای تکیه کردن به یک فرد، به الکل پناه می‌برند؛ و دقیقاً پدیده مشابهی که اتفاق می‌افتد این است که چون ما دسترسی بدون محدودیت به دستگاه‌های عامل ایجاد دوپامین داریم، در ذهن ما، درست همانند مشروبات الکلی، حک می‌شود که به هنگام استرس کجا باید برویم.»
وی در ادامه به تأثیر بلندمدت این پدیده اشاره می‌کند و می‌گوید: «به هنگام بزرگسالی، افرادی هستند که نمی‌دانند چگونه باید یک رابطه عمیق و معنی‌دار ایجاد کنند و این چیزی است که خودشان به آن اقرار می‌کنند. آنها معتقدند اغلب دوستی‌هایشان سطحی است و نمی‌توانند روی دوستی‌هایشان حساب کرده و به آنها تکیه کنند و این اتفاق عجیبی نیست. چرا که دوستی‌های عمیق به هنگام بروز مشکلات و همدردی شکل می‌گیرند و حالا افراد به‌جای همدردی با دوستان خود، به دستگاه‌های خود پناه می‌برند!»
به‌مثابه اشتباه‌های فاحشی که پیشینیان در تاریخ کرده‌اند که پس از سال‌ها با خواندن آنها از تعجب چشم‌هایمان گرد می‌شود و می‌پرسیم، با خواندن و دانستن عوارض استفاده از شبکه‌های اجتماعی و تداوم استفاده از آن به شیوه نادرست، خود را در جایگاه همان‌هایی قرار می‌دهیم که اگر 10 سال بعد آیندگان تاریخمان را بخوانند، با دهانی باز از خود خواهند پرسید: «چطور ممکن است؟!»
--------------------------------------------------------------------------
* دانشجوی مهندسی نفت، دانشگاه صنعتی امیرکبیر
نشریه صفیر، دانشگاه صنعتی امیرکبیر
منبع: ایرنا
کلیدواژه: اجتماعي شبكه هاي اجتماعي ايرناپلاس
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۰۰۲۱۰۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سیاهچاله‌ای به نام اینستاگرام
دو روز پیش بود که پلیس فتا آماری درخصوص جرایم اخلاقی در فضای مجازی اعلام کرد که آمار خیره‌کننده و تأمل‌برانگیزی بود! سردار وحید، رئیس پلیس فتا اعلام کرد: شبکه اجتماعی اینستاگرام با بیش از ۹۱ درصد، کماکان بیشترین حجم آلودگی جرایم غیراخلاقی را به خود اختصاص داده است. آماری که با توجه به عضویت بیش از ۴۵میلیون کاربر ایرانی در این شبکه، زنگ خطری جدی برای فرهنگ جامعه محسوب می‌شود.
به گزارش ایسنا، متن پیش رو گزارش «جام‌جم» درباره دلایل و علل شکل‌گیری ۹۱ درصدی جرایم اخلاقی در اینستاگرام است که در ادامه می‌توانید بخوانید: افزایش روزبه‌روز گرایش به این شبکه‌ها و در رأس آن «اینستاگرام» سبب ورود اقشار مختلف با هر سن‌وسالی از دکتر و مهندس گرفته تا هنجارشکنان، مجرمین و خلافکاران به این فضا شده است! در این فضا به قدری تبادل اطلاعات سریع است که مراحل سنتی ارتکاب جرم یعنی اراده و قصد، تدارک مقدمات و شروع به اجرا به چشم نمی‌آید و مسیرهای اطلاعاتی آن به قدری زیاد است که نتیجه جرم در یک لحظه در مکان‌های گوناگونی حاصل می‌شود!
گسترش استفاده افراد از فضای مجازی به‌ویژه اینستاگرام و محبوبیت آن، سبک جدیدی از زندگی را در جهان شکل داد و به‌عنوان یک فرصت و در مواقعی تهدید، بر جنبه‌های مختلف زندگی افراد اثرگذار شد. رشد تعداد صفحات فضای مجازی اگرچه در مواردی فرصت بود و سبب افزایش اطلاعات، روزآمدسازی دانش، انتشار سریع اخبار و...شد اما روی دیگر تهدیدهایی بود که این فضا بر جامعه تحمیل کرد. شکل‌گیری سلایق جدید، مصرف‌گرایی، ناامیدی، فریب افراد، نمایش ضدارزش‌ها، هنجارشکنی، کلاهبرداری‌های اینترنتی، زیان‌های مالی و در یک کلام شکل‌گیری جرایم آن روی دیگر این سکه بود!
عضویت بیش از ۴۰میلیون کاربر ایرانی در اینستاگرام
براساس گزارش «دیتاک»، تا پایان سال ۱۴۰۱ حدود ۵۸ تا ۶۱میلیون ایرانی کاربر تلگرام بوده‌اند. اینستاگرام هم ۴۲ تا ۴۶میلیون کاربر ایرانی دارد و حدود چهارمیلیون کاربر ایرانی هم در توییتر فعال هستند. با وجود اشتراکات موجود در شبکه‌های اجتماعی، موضوعات اصلی یا ژانرهای هرکدام با دیگری متفاوت است. از آنجا که صفحه اینستاگرام با افکارعمومی مردم و زندگی روزمره مرتبط است، فهم و درک چشم‌انداز کلی مردم جامعه به‌وسیله ارزیابی این فضا میسر می‌شود. تعداد مخاطبان این فضا از یک‌سو و نقش غیرقابل‌انکار آن در واقعیت جامعه از سوی دیگر، موضوعی است که در صورت عدم کنترل و نظارت بر این فضا می‌تواند تبعات مختلفی را به همراه داشته باشد. این موضوع به‌ویژه در کشور ما به‌دلیل وجود فرهنگ اصیل ایرانی و ارزش‌های دینی از یک‌سو و اغراض دشمنان برای ضربه‌زدن به افکار جامعه از سوی دیگر، حساسیت بیشتری می‌یابد. موضوعی که رهبری نیز در فرمایشات خود با اشاره به آن می‌فرمایند: «فضای مجازی به اندازه انقلاب اسلامی اهمیت دارد و عرصه فرهنگی عرصه جهاد است. اگر از فضای مجازی غافل شویم اگر نیروهای مؤمن و انقلابی این میدان را خالی کنند مطمئنا ضربه خواهیم خورد.»
آمار پلیس فتا از جرایم غیراخلاقی اینستاگرام
اگرچه از زمانی که شبکه‌های اجتماعی پای خود را به کشورمان باز کردند، پلیس فتا بارها در مورد استفاده از این پیام‌رسان‌های خارجی هشدار داد و خطرات آن را به مردم گوشزد کرد، اما همچنان طبق آخرین آمار اعلام‌شده بیشترین میزان جرایم اخلاقی متعلق به اینستاگرام است!درهمین راستا سردار وحید، رئیس پلیس فتا ضمن اعلام طرح عملیاتی پیش‌دستانه علیه جرایم اخلاقی و مغایر با شئونات اسلامی، اجتماعی و فرهنگی و دستگیری گردانندگان، مدیران و اعضای۱۰نشانگاه سایبری، خبر داد: «طبق بررسی‌های اخیر، اینستاگرام با بیش از ۹۱درصد، کماکان بیشترین حجم آلودگی جرایم غیراخلاقی فضای مجازی را به خود اختصاص داده است.»وی همچنین اعلام کرد: «از ابتدای سال‌جاری تاکنون تعداد ۹۸۳۵ تارنما نیز مورد رصد عام قرار گرفت که با بررسی اطلاعاتی سایبری روی ۳۸۴۲ فقره تارنمای مشکوک تعداد ۱۷۶۵ مورد مجرمانه مشاهده گردیده و از این تعداد ۷۶۵ مورد با تذکر تلفنی و با همکاری هموطنان تمامی محتوای نامناسب مسدود گردیده و مابقی جهت سیر مراحل قانونی به مراجع قضایی معرفی شده است.»
تبرج و خودنمایی، بستر شکل‌گیری جرایم اخلاقی
حال سؤال اینجاست شبکه‌های اجتماعی و در رأس آن اینستاگرام که بسیاری آن را سرگرمی می‌دانند، چگونه بستر را برای شکل‌گیری جرایم اخلاقی فراهم می‌کنند؟مهدی‌رضا برنا، پژوهشگر فضای مجازی در گفت‌وگو با«جام‌جم» دراین‌باره می‌گوید: «شبکه اینستاگرام مبتنی بر فرهنگ غیرایرانی به‌وجودآمده و با توجه به اینکه این شبکه مبتنی بر تصویر است، از همان ابتدا، بر مبنای تبرج و خودنمایی شکل گرفت؛ موضوعی که در فرهنگ اصیل اسلامی امری قبیح شمرده می‌شد و اکثر خانواده‌های ایرانی تمایلی به آن نداشتند؛ اما ارزش‌های این شبکه مبتنی بر خودنمایی و به‌رخ‌کشیدن بود و همین موضوع سبب شد که در گذر زمان بستر خوبی برای جرایم اخلاقی در این شبکه شکل گیرد، لذا درحال‌حاضر تعجبی ندارد که ما شاهد این باشیم که بیشترین جرایم اخلاقی در اینستاگرام اتفاق بیفتد.»
شماره تماس جهت گزارش موارد مشکوک به پلیس
بااین‌حال علی‌رغم هشدارها و انجام برخی اقدامات پیشگیرانه از سوی مسئولان، عضویت تعداد زیادی از افراد به‌ویژه نوجوانان در شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص اینستاگرام را نمی‌توان انکار کرد. آنچه باید پذیرفت این است که در شرایط فعلی با نظارت و کنترل بر این فضا و محتوای آن دروهله اول از سوی خانواده‌ها و دروهله بعدی از سوی پلیس، تا حد زیادی می‌توان از تبعات فرهنگی و اجتماعی آن جلوگیری کرد.طبق اعلام پلیس، افراد و خانواده‌ها در صورت دیدن موارد مشکوک با شماره ۰۹۶۳۷۰ تماس بگیرند.
انتهای پیام
رضا زرندی رییس کل دادگستری استان خراسان رضوی شد